Say 'thank you' instead of 'sorry'

The art of saying THANK YOU might not a new concept for you. Of course, it is a very natural art for me also. However, I recently realized that this art is quite powerful for empowering others after I have a thoughtful experience.

It was when I was in the Ph.D. preliminary class. I always come late to the Molecular Biology lecture class, and the professor even called me, 'Little late.'

Me: May I come in, professor?
Professor: Yes, you always late!
Me: Sorry for being late, professor.
Professor: It's Ok.

'Sorry' I apologized to the professor as usual.
'It's Ok' the professor said grumpily as usual.

One morning, I was come late as usual. But, the lecture wasn't started when I got into the classroom that morning. As I noticed that the professor didn't lecture the students, I immediately said, "thanks for waiting for me, professor." Then the professor replied with a smile"You are welcome. Let's start class now."

After that day, the professor never called me 'little late,' but still showed me a warmly greeting. This greeting eventually changed my habit of 'little late' to 'little early'

I learned how to say less, sorry, but thank you.😊

The reason is simple.
'Words that empower you also empower others.

Well, let start saying thank you from now on!☺

✖ Sorry, I'm late.☹️
✔ Thank you for waiting for me.🙂

✖ Sorry, I'm talking so much.☹️
✔ Thank you for listening.🙂

✖ Sorry, I don't make sense.☹️
✔ Thank you for your understanding.🙂

✖ Sorry, you have to stay so late.☹️
✔ Thank you for your responsibilities.🙂

✖ Sorry, my long post may disturb you.☹️
✔ Thank you for reading this long post.🙂

Share:

THUMAANNA-THUKHUN PAWLKHAT


‘Thumaanin a gamta mite lungmuangin om ding uh a,  a zuautat mite ahihleh puk ding uh hi.’ 
King Solomon 

  • Abraham Lincoln in, ‘thumaanna in hong suaktasak in, cihtheihna leh nopsakna hong pia ding …’ cih kammal laidal khat tawh gelh in a lukhu sungah pua tawntung. 
  • Denmark kumpinu Caroline Matilda, thongkia in a omlaitak, thongkong khak tungah laigelh in, “Aw… ka Topa-aw, midangte minthanna na piak laitak, kei thumaanna hong pia aw…”  
  • Martin Luther King Jr. thongsungah bawlsiatna thuakin a dah mahmah laitak hopihna ‘aw’ khat zavat in ‘Luther… thumaanna-ah dingkip in… nang tawh ka omkhawn den hi…’  Luther in a Dairy bu sungah gelhin, nuntaakpih ding hanciam pah. 
  • Erich Kessinger (Policeman) in, a maiphiatna inndei tungah ‘Tuni thumaanin gamtat ding hanciam ning’cih laimal gelh in, zingsang a nasep kuankhiatma ta in sim den. 

Nang ee…thumaanin gamtat ding vei bangzah hanciamin, na kisin ngei khin? Tua thumaanna hangin ee, bangzah vei lawhcinna ngahin, bangzah vei bawlsiatna na thuakkha ngei khin? Thumaanna leh cihtakna etsakna-ahi Phualva tawh a kiciamteh Zosuan khat na hihna hangin ee, thumaanna na kisialhpih ngam na?  Nisim nuntakna sungah a thupi p penpen khat ahi thumaanna nuntakpih theihna dingin leitung thukhun tuamtuamte sungah a kigelhlo thumaana-thukhun pawlkhat na om hi.

Thukhun (1): Ei Le Ei Hikisa Photphot Ding: 
Ei le ei hikisa theilo in, kihawm thawh niloh na pen thumaanna pan pialkhiat baih penpen na khat hi citciat hi. Ei leh ei ki zumpih ngamlo, ihihna khat peupeuh hoih kisa theilo, eimau hihna ciangciang mah tawh na lianpi a kisem thei ahih lam mangngilh kha in, mipil, mi melhoih aa kipan, mi cithei khat peupeuh eng-gawp kha in, a mau’ hihdan peuh guksak nuam in ki peisuk kipeito kha mawkmawk thei hihang.

Tanglai-in Boston khuapi ah phim peuh, setkhau peuh a kipan van nengneng zuak in, a kileh kawikawi den khat om ngei hi. Tua mizawng pa Dr. Thomas Savage in a muh ciang, hehpih lua ahih manin, a nuntaakzia dong niloh hi. Hi mizawngpa, a gentheih mahmah hangin, a mah le amah hikisa mahmah lel in lungkim mahmah ahih lam, Dr. Savage in a theih ciang, thupi a sak mahmahna thu gelh kik ngei hi. Hi mizawngpa in, ‘a zi mi thumaan mahmah khat ahihna, a ma sum muh sunsun in a nek khopkhop uh sikzo lel a hihna, thumaanlo in gamta ngeilo a hihna le a tate mite tawh a kibangin pilsinsak zo veve ahihna’ hithu teng hangin, a lungkim mahmah lel ahihna thu gen mawk hi. 

Ei le ei i lungkim theih ciangin, thumaan ding hahtang pi-in hanciam kullo in ki nuntakpih zo ding ahi hi. Tua mah bangin, ei le ei i lungkim theihloh ciangin, thumaanna tawh a kigamla siatna le gamtatnate in hong huzap pah hi. I hihna ciangciang tawh I tup thu khat peuhpeuh a taksuah sak zo theite ihi hi.

Thukhun (2): Maipha Ngahnuam Lua Lawmlawm Lo Ding:  
Cornelius Vanderbilt in “mi lawhcing khat ka suahtheihna pen, midangte kihta khuankhuan lo in, a uanglua in maipha ka ngah nop luat lohna hang ahi hi.” Ci-in gen-ngei hi. Hi mipa mihau in a minthan ma, a kithuahpihpih a lawmte ahi Charles Morgan leh Cornelius Garrison te mihaupi vive hikhinta uh aa, a maute’ sawltakin a va ki-ap ngei ahi hi. Sawltak dangte maipha ngah ding leh a pute’ lungkim ding lung-gulh lua kisa zuau a khemnuam tawh, a mah a kipahtaak ding a ut manin, a kianga-a naseppih khat peuh a gensia pheiphei tawh, kituhteh zelzul in a omlaitak Vanderbilt ahih leh om khinkhian ahih manin a naseppih khempeuh in hawmthawh in, gensia niloh uh ahih manin, mai zumin Cornelius paikhia vingveng hi. Cihna ding mel theilo pi mah a mah leh a mah sumbawl dingin a kipatkhiat giap leh mihau khat suakzo veve hi. 

Khatvei BHP (Metal le Mining) Company ah Director a sem Paul Billton kiangah nasep siaute’ sungpan, kipuahphat ding a kisam, a kikhial mun penpen bang thu om hiam? Ci-in thukante in va dongh uh hi. Hih Director pa pen a minthang mahmah khat hi-in, a ma kiangah nasep asiau mi 60,000 valbangh thu a dotna tungtawnin ‘Nasep Ngah Theihna Ding Lampi Nam (6)’ cih laibu zongh a hawmkhia ngei khat ahi hi. Hih mi minthang pa in: - “Nasep siau in hong paite in a naak khialh mahmah uh thu khat om: tua pen, a taktak thute gen ngamlo zaw in, nasep ngahloh khak ding lau luat manin, thu a donghte’ hoihsak theihtheih ding ngaihsun in, a taktak ahilo phuahtawm bekbek a gen tam mahmah mawk hi. Midangte’ lungkimna tungtawn aa, maipha ngah ding lunggulhna tawh zuau pipi a gen liang te, kua’n nasep pia nuam mawk ding.” Maipha ngah nop luatna leh pahtak ding utluatna sangin thumaanna khahsuah baih zawkna ding thudang tam nawnlo hi. 

Thukhun (3): Hong Kitelkhialh Ding Laulua Lo Ding:  
Geoffrey Bull in a mission sepna mun Tibet gamte’ pianthak ding a nawngkaaisak penpen thukhat in, ‘U le nau sung kitelkhialh ding lauluatna thu.’ Na ci hi. Hi gam pen Communist te’ upzia leh Buddhist te’ upna in a huzaapcip hi-in, Buddhist makaipi Dalai Lama bangh pen Pasian zah in a ngaihsut uh ahi hi. Themcik zongh hehsak ngamlo uh aa, a ma cih bangh bangin a gamta khiankhian uh ahi hi. Piangthak khatpeuh omin hileh, tua piangthak khat hangin a makaipa uh ahi aa, a innkuansung uah ahi zongin, kitelkhialhna-a omding a launa hangun, a piangthak ding zah piangthak theilo ahih na thu Geoffrey a genna ahi hi. 

I lawm ih gual khat leh i zahtaak mikhat peuh tawh kitelkhialh ding i laumanin, sepding a kisam khat peuh kisem ngamlo thei-in, seploh ding pikhat zongh lah kisem kha buatbuat thei hi. Mikhat peuh tawh kitelkhialh khak ding launa sangin, thumaan thutak palsat khak ding a lauhuai zaw tham ahih lam ki phawkkhalo thei hi. 

Abraham Lincoln in kumpi ngah ding cih thu a kigen ngeingai ciang, Kentucky pan a tanaute khat in sik-khau satin hibangin gen hi. “Lincoln… kumpi ngah ding ci-in hong za ing. Ka lungdam mahmah. A zenzen in kumpi na ngah takpi aleh hualai aa, na lawm nihte mangngilh kha hetkei o. Minister ciang bang peuh mah ngahsak hamtang thei lecin kilawm mahmah ding hi ei!”  Lincoln in, “Nong thugen hoih mahmah hi. Ahi zongin, kei pen, kuamah tawh kithuhkik ding lamen in na ka sem ngeikei hi. Tua mah bangin, mikhat peuh in, hong huhna hangin zongh a maute’ tungah kisuangtaak in, hong telkhialh ding uh a lau ding zongh ka hikei aa, kuama hong ukna sungah omlo in, thumaan thutak sung bek ah om ding ka ngaihsunzaw hi. Tua hi-in, tua ka lawmte (2)te in zongh, Minister sep theihna ding hihna kicing a neih naak vua leh a ngah ding uh hilel aa, tua ahih keileh ka cihtheihna ding om tuanlo ding hi.” Tuni dong ciang a khekzo ding a omlo dawnna namte ahi hi. 

Thumaanna hangin hong kitelkhialh khak ding lunghimawh khakna bekbek pen thumaanna pan kalkhat paikhialhna hita hi.

Thukhun (4): Lunggulhna Uangsak Lualo Ding: 
The New York Times thukizaakna-a neipa George Jones kiangah Tweed Ring Companyte in hi bangin huhna ngenngei uh hi. “bangbang hi-in, hithu ah nong huh keeikaai zawh ding a lamen ka hi uh hi. A hoih pen dingin nong sepsak loh aphamawh hi ungh. Hiah sum $100, 00, 00 kong keng thei uh hi. A vacih vua leh Jones in: “Hih nasepna pen sumlut ding lunggulhna ciang bek hilo in, thumaan thutak khelkhiatna ahi hi.” Tweed Ring Company in, thumaanlo in sum a zeekna hangun, a thusim uh a kitheih khak ding lau in, Jones kiangah a va zuau pih ding huhna-angetna uh a lawhcinglo uh suak hi. 

1999 kumin Sun Valley ah a kibawl sumbawl makai mithang teng kimuhkhopna-ah Warren Buffet in hi bangin thu gen hi. “Deih luatna leh lunggulh luatna in, sep loh ding pi hong semsak thei hi. Minthan nop luatna in, tualniamna hongtun thei hi. Hauhbaih nop luatna pen muipeei manlang lua bang aa; a hiciang khat tawh lung kimthei-in, ngak hithiat theihna pen sumkuang engine tawh kibangh hi.”

Lunggulhna-a uangluat ciangin thumaanna in mun ngah thei nawnlo hi. Lawhcinna dingin thumanna letkip a kulna nuai ah lunggulh luatna khiap den ding kisam hi.

Thukhun (5): Thumaanna In Gualzo Den Cih Mangngilh Lo Ding:  
Prof. Kam Za Mung in “thumaanna tawh kalsuanin, Pasian’ deihna bangin nuntaak ding a hanciam mikhat, a daupai theilo leh a lawhcing theilo tawh a kibang phial zongin, anunung na-ah thuhoih leh thupha mah tawh ki tuntuah veve hi,” ci hi. Khatveivei ciang, thumaanlote peuh daupai zaw in, thumaan tentante peuh daupai theilo zaw uh ci-in, kingaihsun kha thei hi. Ahi dingtawh kibangh napi, na hisuak hetlo hi. Epicurus in: “Thumaan thutak a nuntaakpih lo mi khat in cik mah hunin lungnopna kidapphah lawhcinna ngah ngeilo ding hi.”

Hau mahmah in a minthang mahmah ngei, J. Cooke, kum (25) a phaklaitak, a daupaina khempeuh in taaisan in sumh dipdeep mawk hi. Lungkia lo in, a kipat kik zelzel leh, khatvei ciang hong hau mahmah kik zo miau hi. Tua bangin a hauh kik ciang, a sumbatna mun 3000 val ah leeibaa loh in pai ngekngek hi. Hi bangin a hauh kik theihna mikhempeuh in theinuam in, lamdangsa ciat uh hi. Ni khat, sumbawl’ a lunglut mahmah tangval khat in, teldot ngiingei hi. Mihau khat suah theihna ding leh, supna baaina panin lawhcin kik theihna dingin, bangci kalsuan ding ihi hiam? a vat cih leh J. Cooke in; “hih na theihnop thu pen kei a dingin lamdang lo thukhat ahi hi. Bang hang hiamcih leh, ka nu leh ka pa’ tungpan ka ngah zongsatna hoih khat hang hilel hi. Tua zongsatna pen thumaanna hicitciat se hi. Mihingte in i sungtawng ah i theih baanloh hihtheihna khat ciat kinei aa, tua hihtheihna leh thumaanna gawmtuah in hi peuh lehang, hunkhatciang a ki lawhcing cih ding hilel hi,” ci-in “ei America gamsung ah hih bangdan zongsatna neileng mi lawhcing a suakziau ding kitam mahmah hi. Thumaanna tawh nungta in ‘na’ khat limlim sep ding a thupi himai.” cih san hi.

Louis XIV in Colbert kiangah, “Frence gamzah in alian leh a minthang-gam pawlkhatte ki ukzo napi-in, bang hangin Holland zah a-aneu gam pawlkhatte leuleu ki lazo hiaulo thei ahi tam?” a vacih leh Colbert in “gamkhat ii a thahatna leh a muanhuaina pen galkap tam neihna leh galvantam neihna himasalo in, thumaanna nuai ah kilungtuahna leh cihtaknate hang hizaw.”  Thumaanna thukhunnuai ah minuamsa gam, minam le mimal a suak dingin lunggulhna lianpi anei ihi hi.
  
Share:

IT'S YOUR EGO, NOT YOUR TRUE SELF


🀐 Your ego wants 'respect' from others.
πŸ‘‰ The true self is unity and non-dualistic, so respect others as you respect yourself.
🀐 Your ego doesn't let you lag behind others.
πŸ‘‰The true self is waiting on others to keep up, so as you keep up yourself.
🀐Your ego only concerns with 'what’s in it for me.'
πŸ‘‰The true self is to learn to give in order to get what you want.
🀐Your ego tries madly jealous when someone is successful.
πŸ‘‰The true self is being jealous makes you look insecure, so don’t be insecure.
🀐 Your ego wants more 'love' from others.
πŸ‘‰The true self is 'love' and therefore not lacking, so love others as you love yourself.
🀐 Your ego wants to be 'right' sometimes, or even all the time.
πŸ‘‰But the true self is silence, still and here to listen, hence embrace your silly ego.
 So defeat your ego and be your true self!
"Be happen unexpectedly good to anyone who reads this - right now!"
πŸ€—πŸ€—πŸ€—

Say Amen?
Share:

BANG HANGIN BOTANY SINLOH PHAMAWH?


Thupatna: 
Tuni ciangciang, Kawlgam ah tansawm laivuanna pan mark ngahzah tawh kizui-in a kilakna tungtawnin, Singkung tawh kisai pilna-ahi, Botany pen mark gawm a tawm penpen pawlte in ngah den tawntung lai hi. Gamkhangto sate delh in a kihanciamna hong taksuah taktak lebel, mark ngahzah dungzui cih sangin, lunglut penpen cih leh, a kisam penpen leh sinloh aphamawh bang hiam, cih tawh hong pai ta ding ahi hi. Tua bangin, a phamawh leh lunglut tawh kizui-in Major Subject a kiteel theih hun hong tung taktak lebel Botany icih pen, sinloh aphamawh khat ahih lam kiphawk sansan ding ahih manin, a lunglut tawh a lunglut lo tawh, tansawm mark gawm tawm ngah tawh, tam ngah tawh in hanciamtak in delh ngeingei ding uh hi. Ahang tampi omte sung panin, a tom thei pen leh mikimin a kitel thei pen dingin nam thum ih enpak ding hi.

1. Botany leh Gilkial Dangtakna:  
A nunung penpen World Economic Forum (WEF) - 2017 pan muhkhiatna zui-in, leitungah buaina lian penpen namsawm sungpan buaina 4#na pen ‘gilkial dangtakna buaina’ ahi hi. Hong tungding 2050 kum ciangin leitung mihing kigawm 9,000,000,000 (9 billion) sangin tawmzaw lo dingin kiciamteh hi. Tua hileh tulaitak sangin gilkial dangtakna-azah 60% peuhmah kithuak kha beh ding cihna ahi hi. Tulaitak aa-akithuak gilkial dangtakna tawh kisai, National Geographic panin a kantelna uhtawh kizui-in, mihing 800 million val (thabei) an lim tuilim nezolo in omin, nek le dawn ding limlim a neilo 2 billion bang a om baan ah, 1 billion bangin a kilekim nek le dawn gina nek zawhlohna hangin natna tuamtuam sungah ki om hi, ci-in mukhia uh hi.

Hih gilkial dangtakna buaina-a sukham zo ding bangmah dang omlo in, Botany pilna bulphuh khawina vulhna leh gah le teh ciinna namte bek mah a om ahi hi. Gentehna in: Plant Tissue Culture (PTC) ci-in, singteh themneng khat ahih keileh plant cell khat bekbek tung panin deih zahzah gah le teh a pian theihna dingin bawltheihna pilna pen botany sung bek ah om ahi hi. Tuamah bangin, a ngeina sangin gah leteh a zah sawmgiat dongin a tamzaw a kingah theihna dingin bawl theihna pilna khat ahi GMO ci-in mikimin a kiza ngei, Genetically Modified Organism zongh Botany sinlo khat in abawl theih ding lamet omlo hi. Hih PTC leh GMO pen leitungah nek le dawn haksat diakna gamte ah a kizangzang khinta hi aa, kawlgam zong hong ban diaidiai ta-ahi hi. Mipil tampi tak hih PTC leh GMO te tawh kisai na lunghumawh ngei uh aa, tudong ciang mah na lung himawhmawh lai uh hi. Bang hang hiamcih leh a ngeina hilo in, pilna zangin a kibawl tawm ahih manin, lampi khat teeiteei tawh mihingte’ cidamna susia hamtang ding hi, cih a lamen uh ahi hi.

Ahi zongin, PTC leh GMO tawh nasepna khat a kizawh simin, bang lauhuaina hong pia thei ding hiam cih sittelna kibawl tawntung aa, tuni ciangciang, kimu nailo hi. PTC leh GMO panin a piang gah le teh nekna dawnna hangin zongh mihingte’ tungah ‘hih lauhuaina leh natna piang hi’ cih theih lian ding om nailo hi. A taktakin ahih leh hih PTC leh GMO te himasa lo zawin, Chemical food cih theih ding ahi, singgah khat a min hunnailo pi aa, zatui pia in minsakna, amuat hun mahmah ding singgah khat a muat nailo dingin zatui tawh kepna etc. tepawl pen cidamna ding a lauhuai taktakte hizaw hi. Leitung gilkial dangtakna nusiat zawhna dingin a dang bangmah lametna omnawnlo in, hih PTC leh GMO bekmah mipilte in muan le suanin a nei uh ahi hi.

2. Botany leh Kiim le Paam Buaina:  
Himun ah kiim le paam buaina icih ciangin, gamthu a gennuam ihi kei aa, khua hun leh Pasian bawlsa nate a ngeina bang leh a om ding bangin a omlohna a gennuam ihi hi. Kiim le paam pen daihna panin lam pialin buaina sungah mihingte hong lut pihpih khinta ahihna thu National Environmental Policy Act a kibawl hun 1950-1970 kiim pek panin a kimu khia khin ahi hi. Tu in ahih leh hih buaina pen WEF in buaina 1#na in ciamteh uh hi. Tua mah bangin, khua hun, nisa lua, acid guah, guahtui hun maanlo, Ozone layer kisiatna, huih niin etc. cih thute izakzak leh i theihtheih buainate hong suak in, hih buainate hangin mihingte’ tungah natna lamdang tuamtuam zongh a hunhun in piang zihzeh ahihna zongh milip in a kithei khin leh a kiphu khakha-ahi hi.

Hih buaina lian penpen in a kiciamteh kiim le paam buaina pen Botany sinin a it mimal a kibehlap dungzui-in a ki puahpha zo bek ding buaina nam khat ahi hi. Ngaihsut pak theih dingin, singkungte in photosynthesis ci-in, mihingte leh ganhingte a ding alauhuai huihniinte (CO2) zangh in, mihing/ganhingte’ a ding a kisam penpen huih siangtho (O2) hong khah khia kik hi. Singkung lampilna neite in a kattelna uh ah, gammang tulak hectare khat in kumkhat in (CO2) 65 tonnes bangh zangh tum thei-in, (O2) 3.5 pan 5 tonnes kikaal bangh khahkhia thei hi. Ahi zongin gammang tulak bei semsem thamlo in, mihingte’ bawl setzung tuamtuam, na tuamtuam leh nasepna tuamtuamte’ hangin kumkhat in (CO2) huih sungah a tawmpen 1.8 ppm bangh kikhah khia den aa, mihingte leh ganhingte in idiik suk idiiktoh leh sepna bawlna leh a ngeina tuamtuam pan apiang combustion tuamtuamte hangin second khat in (O2) a tawm penpen 10,000 tonnes kizang tum den hi.

Hih dungzui-in huih (atmosphere) sunga singkungte’ khahkhiat huih siangtho (O2) pen tuzawh kum 3000 ciang kizang tum (bei) ta ding cihna-ahi hi (Photosynthesis: Hall, D. O and K.K.Rao, 1994). Ahi zongin, a kikim citciat tissue nih (zatkhiatna tissue leh hawmkhiatna tissue) a kituat takciangin, singkung tissue khat (plant tissue) in (O2) a hawmkhiat zawhna tha pen a kikimpih zatkhiatna tissue (respiration tissue) khat tungah a zah 30 lianzaw hi (Advances in Environmental Sciences. 1st Edition: Dr. S.N. Pandey et all., 2012). Tua-ahih manin, singkung it in, suanbeh, keem khoi-in, gammang tulak mun tampi ah a om theih ding hanciam lehang, kiim le paam hong nosuak in, huih hong siangtho dinga, khua hun hong maan kikin, kiim le paam daihna pan lungsim pumpi nopna lamah hong manawh to kik thei pan ding ahi hi.

3. Botany leh Cidamna: 
A nunung penpen (2017) World Health Organization (WHO) reports sungah abeisa kum 50 sung etkikna-a kibawlna tungtawnin natna tumtuamte a kibehlapna tawh kisai-in, 32% khanlam manawh aa, lungsim vangik hangin a nuntakna akisusia mimal 60% kibehlap hi ci-in gelh uh aa, hong tung ding 2020 kumciang ahih leh lunggimna tawh kisai natna pen leitung ah a kibuaipih penpen leh natna tam penpen pan anihna (2#na) hong suak ding hi ci-in report pia uh hi. Pumpi cidamna pen a kisam penpen ahih mah bangin, pumpi cidamna leh lungsim cidamna zong khenkhap ding haksa mahmah hi. Lungsim cidamna in pumpi cidamsak dinga, pumpi cidam mikhat zongh a lungsim cidam ding hizel kawikawi hi. Hithu hang mah in, lunggimna manggilh theihna dingin zatui tuamtuam kizangin a tawpna ah a sih lawh mi tampi takmah ana om khin ahi.

hi. Hih mihingte a dingin a kisam penpen ahi pumpi cidamna leh lungsim cidamna ngah theihna dingin a kizangh zatui zaha khempeuh ii 90% pen singkung lopate tung pan a kingah hizen hi. Tua sung panin Folk Plant Medicine ahih keileh Eastern Medicine a kici, (Holistic Approach ci-in mei, sing, sik, tui hite bulphuh kibawlna) chemical leh advanced research kullo aa (gentehna: sakolkhekhap ne lehang mit thahat) tangtawng ngeina zui aa-a kizang pah singkung lopa tung pan a kingah cidam theihna pen leitung milip 85% bangin tuni dong kizang lai aa, (Medicine Hunter. Chris Kilham et all., 2018) tua mah bangin leitung milip ii 15% in a kizang Western Medicine (Scientific Approach ci-in natna leh pumpi bulpulphuh kibawlna) zongh singkung lopate mah panin a kingah zatui zahate mah a kizangh ahi hi. Eastern Medicine theihna dingin Botany tappah kahtelna-a kisapluat kholloh hangin, Western Medicine tawh kisai-in, zatui/zaha thak khat muhkhiat zawhna dingin, Botany pilna kisam mahmah leuleu hi.

Hi bangin pumpi cidamna dingin a kizang zatui zahate bawlkhat theihna dingin Botany pilna-a kisap mah bangin, lungsim cidamna dingin zongh, Botany pilna tawh a kibawl singkung lopate’ hoihna tuamtuamte sum tampi tawh mite in ana lei ngekngek uh ahi hi. I deihcia lian pha in a khang nawnlo ding leh ideih lim le mel apua dingin a kibawl singkung (Bonsai) tuamtuamte pen inn sungah ahi aa, huang sungah ahi zongin, kicing, kikoih in lungnopna leh huih siangtho ngahna dingin kizang kawikawi khinta hi. Tua mah bangin, a lim leh a mel a etlawm dingin deih bangin a kigawmtuah (DNA alteration) paak, singkung, lopate zongh mihingte’ lungnopna ding leh pakhuan tuamtuamte ah color tuamtuam tawh a etlawm sak dingin ki suanin kiposak dimdiam kawikawita hi. DNA alteration mah bulphuh in a kibawl hun sim hun sim in a-a pak den dingin a ki buptuah singkung tuamtuamte zong mikim in a ki lei zolo Botany pilna mah tawh a kibawl hoihnate ahi hi. Tua thamlo in, plant propagation ci-in, singkung khat pan singkung dang khat piangsak tawmin, ahih keileh, lo pa khat pen singkung khatin bawlin, pak khat peuhpeuh pen a dang a kibatpihloh khat tawh gawmtuahin a tum dang diak dingin bawlin, lungsim thak ngahna ding, lungnopna ding, ahih keileh gah le teh lamdang diak nekkhak dawnkhak theihna ding, lunggulhna hi-in, sum tampi mah tawh mi tampitak mah in lei-in na ciing kawikawi uh hi.

Thukhupna:  
Zomi Siamsin Kipawlna panin Siamsin Silver Jubilee Magazine sunga Major Subject tawh kisai section a ding, Botany thupina gelh dingin hong nget uh ciangin lungdamtakin ka hong gelh hi aa, Botany ahilo Subject dangte zong amau munciat ah thupi-in, theih huai, sin huai leh theih kul, sin kul vive mah ahi hi. Himun ah konggelh thuthumte pen, a tom thei pen ding leh Botany a sinkha hetlote in zong a ciamkha thei dingin ngaihsutna tawh konggelh hi aa, a huampi taktak mah hi-in, a sep abawl zia leh a sungthu kihello hi. Pilna khat peuhpeuh pen amau mun ciat ah tangzaiin, thuk aa, thupi ciat ahih manin, tua subject (pilna) thupi zaw, tua subject thupilo zaw cih bangin khen theih ding omlo hi. 
Share:

α€žα€™ိုင္းတြင္တဲα‚”ေဆြးေႏြးပဲြ


α€œြα€”္ခဲ႔တဲα‚” ၁၅ α€”ွα€…္တုα€”္းα€€ Harvard University α€›ဲα‚• α€˜ဲြ႔ၾကိဳေα€€်ာင္းα€žားα€™်ားထေဆာင္ Kirkland House,​ ထခန္း H-33 α€™ွာ ေα€€်ာင္းα€žား ၆ေα€šာα€€္α€€ ေဆြးေႏြးပဲြတစ္ခုα€œုပ္ခဲα‚”α€›ာ α€žα€™ိုင္းတြင္ခဲ႔ပါα€α€š္။

α€’ီေဆြးေႏြးပဲြေα€œးα€€ α€…ိတ္ဝင္α€…ားα€–ို႔ထရမ္းေα€€ာင္းα€žα€œို တကမၻာα€œံုးα€œα€Š္း α€α€€α€š္ေျပာင္းα€œဲေစခဲ႔ပါα€α€š္။
ထခန္း H-33 α€™ွာေနတဲα‚” α€‘α€žα€€္ ၁၉ α€”ွα€…္ထရြα€š္ေα€€်ာင္းα€žားေα€œးα€€ ေဆြးေႏြးပဲြ α€… α€…ီα€…α€₯္α€œိုα€€္တာပါ။ α€žူα€€ α€žူα‚•α€žူα€„α€š္ခ်င္း ၅ေα€šာα€€္α€–ိတ္α€€ာ α€žူα‚”α€™ွာၾကီးα€™ားတဲα‚” ထိပ္α€™α€€္ထၾကံα€‘α€…α€Š္ တစ္ခုα€›ွိေၾကာင္း၊ α€’ီထတြα€€္α€œα€€္တဲြα€–ိုα‚” α€…α€Š္းα€›ုံးα€–ိတ္ေα€αšα€œိုα€€္တာျα€–α€…္ေၾကာင္း α€… ေျပာျα€•α€œိုα€€္ပါα€α€š္။

ထၾကီးထက်α€š္ေဆြးေႏြးၾကပါα€α€š္။

၃,၄ α€”ာα€›ီခန္α‚”ေဆြးေႏြးα€œို႔ထျပီး "α€’ီထိပ္α€™α€€္α€œံုးဝမျα€–α€…္α€”ိုင္α€˜ူး"​α€Ÿုတ္ ျငင္းα€žူα€€ျငင္း၊ "ငါα‚”α€™ွာα€‘α€›α€Š္ထခ်င္းα€™α€›ွိα€˜ူူး"α€œိုα‚” ေျပာတဲα‚”α€žူα€€ေျပာ၊ ၅ေα€šာα€€္ထဲα€™ွာ αƒα€šာα€€္α€€ α€œα€€္မခံα€”ိုင္ေၾကာင္းα€”ွင္α‚” α€œα€€္တဲြα€œုပ္α€€ိုင္α€–ိုα‚”α€™ျα€–α€…္α€”ိုင္ေၾကာင္း ျငင္းα€•α€š္α€œိုα€€္ပါα€α€š္။

α€€်α€”္ ၂ေα€šာα€€္α€™ွာေတာα‚” α€Ÿုိ ၃ေα€šာα€€္α€”ဲ႔မတူ α€€ဲြျပားတဲ႔ထေတြးထေα€αšα€›ွိေနတာေတြ႔ရပါα€α€š္။
α€’ီ ၂ေα€šာα€€္α€€ α€’ီထၾကံα€‘α€…α€Š္ျα€–α€…္α€”ိုင္ပါα€α€š္။ α€…ိတ္ဝင္α€…ားα€–ိုα€œα€Š္း ထရမ္းေα€€ာင္းα€α€š္။ α€’ီထိပ္α€™α€€္ ျα€–α€…္ေျα€™ာα€€္ေထာင္ ၾကိဳးα€…ားထားထုတ္α€–ိုα‚” α€…ိတ္α€œွဳပ္α€›ွားα€…α€›ာပဲ။ ၾကိဳးα€…ားα€›ေထာင္။ ျα€–α€…္α€œာα€™ွာပါ။ α€Ÿုဆိုα€€ာ ေႏြးေႏြးေထြးေထြးα€œα€€္ခံα€œိုα€€္α€α€š္။

α€žူတိုα‚”α€”ွα€…္α€šာα€€္α€€ေတာα‚” Dustin α€”ွင္α‚” Eduardo α€Ÿုတ္α€œူα€žိα€™်ားေနပါျပီ။ α€šα€ုဆိုရင္ Dustin Moskovitz α€›ဲ႔ခ်α€™္းα€žာα€™ွဳပမာα€α€Ÿာ ထေα€™α€›ိα€€α€”္ေα€’αšα€œာα€žα€”္းေပါင္း ၆.၅ ထက္α€™်ားေα€”ျပီျα€–α€…္ျပီး၊ Eduardo Saverin α€œα€Š္းပဲ ထေα€™α€›ိα€€α€”္ေα€’αšα€œာα€žα€”္းေပါင္း ၃.၄ ထက္α€™α€”α€Š္း ခ်α€™္းα€žာေα€”ျပီျα€–α€…္α€α€š္။

α€’ီα€”ွα€…္ေα€šာα€€္α€€ေတာα‚” ထေα€€ာင္းα€˜α€€္α€€ေα€”ေတြးα€€ာ ျα€–α€…္α€”ိုင္α€™α€š္α€Ÿုတ္α€šုံαΎα€€α€Š္တဲ႔ထတြα€€္ α€žူတိုα‚”α€›ဲα‚• α€žူα€„α€š္ခ်င္းα€”ဲα‚” ပူးေပါင္းα€œုပ္α€€ိုင္α€›ာα€€ေα€” ထခုα€œိုေထာင္ျမင္α€œာၾကတာျα€–α€…္α€α€š္။ α€’ီေထာင္ျမင္ေα€›းထတြα€€္ ထိပ္α€™α€€္ၾကီးၾကီးα€™α€€္α€€ာ ေဆြးေႏြးပဲြα€…ီα€…α€₯္α€žူα€€ေတာα‚” တျခားα€œူα€™α€Ÿုတ္ပါ၊ α€œူတိုင္းရင္းα€”ွီးျပီးျα€–α€…္တဲα‚” Mark Zuckerburg ပဲျα€–α€…္ပါα€α€š္။ α€žူα‚”α€›ဲ႕ခ်α€™္းα€žာα€™ွဳပမာα€α€Ÿာα€œα€Š္းပဲ ထေα€™α€›ိα€€α€”္ေα€’αšα€œာ α€žα€”္းေပါင္း α†αˆ.၉ α€›ွိေα€”ျပီျα€–α€…္α€α€š္။ α€œြα€”္ခဲ႔တဲα‚” ၁၅နွα€…္တုα€”္းα€€ α€’ီα€œူα€„α€š္ေα€œး ၃ေα€šာα€€္ α€α€Š္ေထာင္ခဲ႔တဲα‚” Facebook α€Ÿာဆိုရင္, α€šα€ုဆို တစ္ကမၻာα€œံုးα€›ဲα‚•α€œူα€₯ီးေα€› ၆၆% ေα€œာα€€္α€€ ေα€”α‚”α€…α€₯္α€‘α€žံုးျပဳေα€”ျပီျα€–α€…္ျပီး α€œူေα€”α€™ွဳပံုα€…ံα€‘α€žα€…္ ထုဆစ္ေနခဲα‚”ျပီျα€–α€…္α€α€š္။

α€žα€„္ခန္းα€…ာ၊ 
ေထာင္ျမင္းျခင္းတစ္ခု ပိုင္ဆိုင္α€”ိုင္α€–ို႔ထတြα€€္
၁။ ထေα€™်ွာ္α€™ျမင္α€›ွိရပါα€™α€š္။
၂။ ထခြင္႔ထေα€›း α€œα€€္α€œြတ္မဆံုးα€›ွံဳးα€™ိေα€…α€”ဲα‚•။
၃။ ထပ်α€€္α€žေα€˜ာေဆာင္တဲ႔ထေတြးα€™်ိဳး α€œံုးဝမေတြးရပါ။
၄။ ခ်α€€္ခ်င္း ထ α€œုပ္α€€ာၾကိဳးα€…ားထားထုတ္α€œိုα€€္ပါ။
Share: